9 maart 2010
Dr. H. Svedhem
Venus en Mars, onze dichtstbijzijnde buurplaneten, zijn ondanks de vele bezoeken van Amerikaanse en Sovjet missies in de vroege tijd van de ruimtevaartera een bron van vele vragen gebleven. Venus draait “achterwaarts”, met een zeer lage rotatiesnelheid, maar de atmosfeer draait met orkaansterkte op 70 km hoogte. Boven de polen hangen constant enorme draaikolken die hun gestalten continue veranderen. Hoe werkt dat systeem dat uniek is in het zonnestelsel? Venus en Mars hebben een atmosfeer van voornamelijk koolstofdioxide, maar Venus heeft een luchtdruk bij de grond van bijna honderd keer dat van de Aarde terwijl de druk op Mars een honderdste van dat van de Aarde heeft. Hierdoor heeft Venus veruit het sterkste broeikaseffect van alle planeten, wat leidt tot een temperatuur bij de grond van meer dan 460 graden Celsius. De oppervlakte van Venus levert ook de nodige vragen op. Alle gebieden zijn geologisch jong en er zijn veel vulkanen, maar waarschijnlijk geen tektonische platen. Zijn de vulkanen tegenwoordig actief of al lang uitgestorven en waarom zijn er geen oude oppervlaktes zo als op Mars of de Aarde? Venus is dus in vele opzichten een extreme planeet, wat eigenlijk onverwachts is. Oorspronkelijk zijn Venus en de Aarde bijna tweelingplaneten, ontstaan in dezelfde tijd, met ongeveer dezelfde grootte, massa en chemische samenstelling, en met een vergelijkbare afstand tot de Zon. Het is duidelijk dat de twee planeten verschillende wegen hebben genomen in hun ontwikkeling. Waarom is dat, en hoe is dat gegaan? Ook Mars heeft veel overeenkomsten met de Aarde, maar ook een aantal belangrijke verschillen, veelal omdat Mars een stuk kleiner dan de Aarde is. Om meer kennis te vergaren over de staat van Mars en Venus van vandaag en enig inzicht te verschaffen over de evolutie in het verleden en in de toekomst, heeft het Europese Ruimtevaart Agentschap (ESA) de satellieten Mars Express en Venus Express ontwikkeld. De meest recente is Venus Express, die werd gelanceerd vanaf Baikonur, Kazakstan, op 9 november 2005 en arriveerde bij Venus na een 5 maanden lange cruise op 11 april 2006. De satelliet draait in een langgerekte baan met de hoogste punt 66000 km boven de zuidpool en de laagste punt 200 km boven de noordpool. De planeet wordt bestudeerd op verschillende schalen, van globaal tot zeer gedetailleerd. Ook de wisselwerking tussen de zonnewind en de bovenlaag van de atmosfeer word onderzocht. Venus Express maakt deel uit van het wetenschappelijke programma van ESA, dat als een van de algemene hoofddoelen heeft om de werking en ontwikkeling van het gehele zonnestelsel en de planeten beter te begrijpen. In deze presentatie zal ik de grote vragen over de planeet Venus verklaren, en uitleggen hoe deze zich verhouden tot de Aarde en Mars. Ik beschrijf de Venus Express missie en geef een samenvatting van de belangrijkste wetenschappelijke resultaten. Ik zal ook kort ingaan op het belang van een beter begrip van Mars en Venus om de ontwikkeling van het klimaat op de Aarde beter te kunnen voorspellen.
